
Γενικά για τις Νυχτερίδες
- ΟΡΑΣΗ – ΑΚΟΗ
- ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ
- ΤΡΟΦΗ
- ΦΩΛΙΕΣ
- ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ
- ΟΙ ΝΥΧΤΕΡΙΔΕΣ ΕΙΝΑΙ ΑΚΙΝΔΥΝΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
- ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
ΕΜΦΑΝΙΣΗ – Αρ. ΕΙΔΩΝ – ΟΜΑΔΕΣ – ΚΑΤΑΝΟΜΗ
- Νυχτερίδες λέγονται όλα τα θηλαστικά που πετάνε.
- Όπως τα περισσότερα θηλαστικά, έχουν τρίχες και γεννάνε «μωρά» τα οποία θηλάζουν.
- Οι νυχτερίδες είναι τόσο συγγενικές με τα ποντίκια, όσο και ο άνθρωπος.
- Οι νυχτερίδες πρωτοεμφανίστηκαν πάνω στη γη πριν από 70 εκατομμύρια χρόνια.
- Σήμερα υπάρχουν χίλια διαφορετικά είδη στον κόσμο∙ κάποια έχουν τόση σχέση μεταξύ τους, όση οι γάτες με τις αρκούδες…
Οι νυχτερίδες είναι η δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα θηλαστικών μετά τα τρωκτικά (~4500 είδη). - Νυχτερίδες συναντάμε σε όλες τις ηπείρους, εκτός από την Ανταρτική. Απουσιάζουν από κάποια μακρινά νησιά, όπου δεν
κατάφεραν να φτάσουν.
- Δεν υπάρχουν τυφλές νυχτερίδες.
Ορισμένες, οι οποίες ονομάζονται “ιπτάμενες αλεπούδες” και ζουν στην Αφρική την Ασία και την Ωκεανία, βλέπουν πολύ καλά, ακόμα και το βράδυ.
Οι υπόλοιπες (που είναι και η πλειοψηφία) αντιλαμβάνονται το χώρο και την τροφή τους με την ακοή. Εκπέμπουν υπέρηχους οι οποίοι αντανακλώνται ακόμα και πάνω σε πολύ μικρά έντομα και επιστρέφουν στα αυτιά τους (ηχώ). - Κάποιες νυχτερίδες έχουν τεράστια αυτιά και εντοπίζουν τα έντομα
που τρώνε από τους ήχους που κάνουν.
- Ο Αριστοτέλης ονόμασε τις νυχτερίδες “Χειρόπτερα”, επειδή πετάνε με τα χέρια τους, δηλ με τα μπροστινά τους άκρα. Τα οστά της «παλάμης» τους είναι επιμηκυσμένα και ενώνονται με ένα διπλό στρώμα δέρματος.
- Ορισμένες νυχτερίδες πετάνε σε ύψος 3 χιλιομέτρων για να πιάσουν έντομα που μεταναστεύουν, ενώ άλλες περνάνε αρκετή ώρα κάθε βράδυ περπατώντας στο έδαφος.
- Κάποιες νυχτερίδες έχουν αρκετά ευέλικτη πτήση και πετάνε μέσα στο δάσος, ενώ άλλες πετάνε με πάνω από 80χιλιόμετρα την ώρα!
- Oι νυχτερίδες έχουν μεγάλη ποικιλία στην εμφάνιση. Η μικρότερη νυχτερίδα ζυγίζει μόλις 2 γραμμάρια, ενώ η μεγαλύτερη ζυγίζει 1,3 κιλά και έχει άνοιγμα φτερών περίπου 2 μέτρα! Διαφορές υπάρχουν και στο μέθεθος και το σχήμα των αυτιών, της ουράς
του προσώπου και των δοντιών. Όλες σχετίζονται με το πως ζει το κάθε είδος.
- Όπως όλα τα μικρά θηλαστικά, οι νυχτερίδες, όταν δεν είναι σε λήθαργο, τρώνε πάρα πολύ∙ το ότι πετάνε τις κάνει ακόμα πιο «λαίμαργες».
- Από τα 1000 είδη νυχτερίδων, τα 650 περίπου (και όλα τα ευρωπαϊκά) τρέφονται με έντομα, όπως σκαθάρια, νυχτοπεταλούδες, κουνούπια, γρύλους, αλλά και αράχνες, σαρανταποδαρούσες και σκορπιούς. Τα έντομα που τρώει κάθε βράδυ μια μητέρα όταν θηλάζει ζυγίζουν όσο και αυτή η ίδια. Για παράδειγμα, μια αποικία 20 εκατομμυρίων νυχτερίδων στο Τέξας των Η.Π.Α. τρώει τον Ιούνιο 250 τόνους εντόμων κάθε βράδυ!!! Πολλά από τα έντομα που τρώνε οι νυχτερίδες είναι βλαβερά για τον άνθρωπο (π.χ. κουνούπια) ή για τις καλλιέργειες (π.χ. κάποια σκαθάρια και νυχτοπεταλούδες). Γι’ αυτό το λόγο πολλοί βιοκαλλιεργητές προσπαθούν να τις προσελκύσουν στα χωράφια τους με τεχνητές φωλιές.
- Εκτός από τις εντομοφάγες νυχτερίδες υπάρχουν και νυχτερίδες που τρώνε νέκταρ και έτσι βοηθάνε στον επικονιασμό των φυτών, αλλά και φρουτοφάγες οι οποίες διασπείρουν σπόρους και έτσι βοηθάνε στην αναγέννηση των δασών.
- Υπάρχουν επίσης νυχτερίδες που τρώνε ποντίκια, βατράχια, ακόμα και άλλες νυχτερίδες, ενώ κάποιες τρώνε ψάρια!
- Στη Λατινική Αμερική υπάρχουν τρία είδη τα οποία τρέφονται με αίμα: τα δύο με αίμα πουλιών και το ένα (βαμπίρ) με αίμα θηλαστικών, ακόμα και ανθρώπων. Το σάλιο των βαμπίρ έχει μία ουσία που δεν αφήνει το αίμα του θύματός τους να πήξει και οι άνθρωποι προσπαθούν να φτιάξουν φάρμακα για τις καρδιοπάθειες από αυτό. Τα βαμπίρ είναι πολύ κοινωνικά ζώα: όταν κάποιο μένει νηστικό τα άλλα του προσφέρουν μισοχωνεμένο φαγητό, ενώ οι
μανάδες συχνά «υιοθετούν» ορφανά νυχτεριδάκια!!!
- Οι περισσότερες νυχτερίδες φωλιάζουν σε σκοτεινά μέρη όπως τα σπήλαια, τα ορυχεία, οι σχισμές των βράχων, οι κουφάλες και ο φλοιός των δέντρων, εγκαταλελειμμένα κτήρια κτλ. Υπάρχουν όμως και νυχτερίδες που φωλιάζουν μέσα σε τυλιγμένα φύλλα, ενώ κάποιες κρέμονται από κλαδιά δέντρων. Όταν μια νυχτερίδα κρέμεται από κάπου δεν κουράζεται διότι τα πίσω πόδια της είναι φτιαγμένα έτσι ώστε όταν τεντώνουν τα δάχτυλα να κλείνουν.
- Πολλά είδη είναι ιδιαίτερα κοινωνικά και φωλιάζουν σε μεγάλους αριθμούς, ακόμα και κατά εκατομμύρια. Σε αρκετές σπηλιές συναντάμε νυχτερίδες διαφόρων ειδών.
- ‘Όταν οι νυχτερίδες κοιμούνται η θερμοκρασία του σώματός τους εξισώνεται με αυτή του περιβάλλοντος. Εάν κάνει πολύ κρύο μπορεί κάποια βράδια να μην βγουν για φαγητό. Όταν δε ο χειμώνας είναι πολύ βαρύς, μεταναστεύουν σε πιο ζεστές περιοχές ή πέφτουν σε λήθαργο για αρκετούς μήνες και ξυπνάνε μόνο για να πιουν νερό. Κάποιες νυχτερίδες αντέχουν έτσι θερμοκρασίες
κάτω του μηδενός!!!
- Οι περισσότερες νυχτερίδες ζευγαρώνουν όταν είναι 2 χρονών, υπάρχουν όμως και κάποιες που ζευγαρώνουν όταν είναι λίγων μηνών.
- Κάθε θηλυκό γεννάει 1-3 μωρά, ανάλογα με το είδος, αλλά και το μέρος όπου ζει.
- Μια νυχτερίδα μπορεί να ζήσει πολλά χρόνια, (σε κάποια είδη μέχρι και 30!) η παιδική θνησιμότητα είναι όμως μεγάλη, ενώ πολλά άτομα πεθαίνουν όταν είναι ακόμα νεαρά. Το ζευγάρωμα στις περιοχές μακριά του ισημερινού γίνεται το φθινόπωρο, η εγκυμοσύνη όμως ξεκινάει τη άνοιξη, προκειμένου τα θηλυκά να
γεννήσουν το καλοκαίρι, οπότε υπάρχει ζέστη και αρκετό φαγητό.
ΟΙ ΝΥΧΤΕΡΙΔΕΣ ΕΙΝΑΙ ΑΚΙΝΔΥΝΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
-
- δεν μεταφέρουν ασθένειες σε μεγαλύτερο βαθμό από οποιοδήποτε άλλο ζώο
- δεν επιτίθενται στον άνθρωπο, αλλά αντίθετα, τον φοβούνται και τον αποφεύγουν.
- Οι νυχτερίδες δεν μπερδεύονται στα μαλλιά των ανθρώπων.
Εκτός από τα βαμπίρ, όλες οι άλλες νυχτερίδες είναι ακίνδυνες για τον άνθρωπο:
- Όταν γράφτηκε το μυθιστόρημα «Δράκουλας», ο συγγραφέας του δεν ήξερε ότι στη Λατινική Αμερική υπάρχουν νυχτερίδες που πίνουν αίμα. Οι νυχτερίδες – βαμπίρ πήραν το όνομά τους από αυτό το βιβλίο.
- Για τους αρχαίους κινέζους, αλλά και τους Ίνκας, οι νυχτερίδες ήταν σύμβολο καλοτυχίας και ευημερίας.
- Ο μύθος ότι τα οστά της νυχτερίδας φέρνουν γούρι ήρθε στην
Ευρώπη από τους τσιγγάνους.
Οι νυχτερίδες έχουν μειωθεί πάρα πολύ στα περισσότερα μέρη του κόσμου και αρκετά είδη απειλούνται με εξαφάνιση. Γι’ αυτό ευθύνονται:
- Η χρήση των εντομοκτόνων∙ ότι σκοτώνει τα έντομα, σκοτώνει και τα ζώα που τα τρώνε. Ενώ όμως τα έντομα αναπαράγονται πολύ γρήγορα, οι νυχτερίδες αναπαράγονται πολύ αργά, γι’ αυτό και ζημιώνονται από τα εντομοκτόνα περισσότερο από τα ίδια τα έντομα.
- Η καταστροφή των υγροτόπων. Οι υγρότοποι διαθέτουν πολλά, αβλαβή για τον άνθρωπο, έντομα με τα οποία τρέφονται οι νυχτερίδες. Η αποξήρανσή τους και η ρύπανσή τους έχει αρνητικές συνέπειες σε όλους τους οργανισμούς που ζουν σε αυτούς.
- Η απερίσκεπτη τουριστική αξιοποίηση των σπηλαίων και το σφράγισμα των εγκαταλελειμμένων ορυχείων όπου φωλιάζουν νυχτερίδες. Παρά το ότι με ειδικές μελέτες οι νυχτερίδες μπορούν να μείνουν απείραχτες, αυτό σπάνια γίνεται, για οικονομικούς συνήθως λόγους.
- Η είσοδος τουριστών και σπηλαιολόγων σε χώρους όπου φωλιάζουν νυχτερίδες: όταν οι μανάδες τρομάξουν, συνήθως αφήνουν τα μικρά τους να πέσουν και να πεθάνουν. Οι επανειλημμένες επισκέψεις σε «βρεφοκομεία» νυχτερίδων τις
αρχές του καλοκαιριού μπορεί να οδηγήσουν στην εξαφάνιση ολόκληρων πληθυσμών.
-
- Η συμφωνία για την προστασία των ευρωπαϊκών πληθυσμών χειροπτέρων και το πρόγραμμα καταγραφής των αποικιών τους στον Ελλαδικό χώρο.
(παρουσίαση στα πλαίσια της 8ης Πανελλήνιας Σπηλαιολογικής Συνάντησης)Γεωργιακάκης Παναγιώτης – Βιολόγος
Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία, Τμήμα Κρήτης
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης
- Η συμφωνία για την προστασία των ευρωπαϊκών πληθυσμών χειροπτέρων και το πρόγραμμα καταγραφής των αποικιών τους στον Ελλαδικό χώρο.
- Ο Ρόλος των Νυχτερίδων στα Φυσικά ΟικοσυστήματαΓεωργιακάκης Παναγιώτης – Βιολόγος
Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία, Τμήμα Κρήτης
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης